Als onderdeel van mijn afstuderen tot psychosociaal therapeut bij De Roos Opleidingen heb ik een afstudeeropdracht geschreven rondom het thema ‘scheiding en kinderen’. In de rollercoaster die veel mensen ervaren wanneer zij een scheiding doormaken, is het een grote uitdaging om zorg te dragen voor je eigen noden en die van je kind(eren). Daarover gaat deze blog die een doorvertaling is van mijn afstudeeropdracht: ‘Zie je mij?’
Het doormaken van een scheiding wordt door de meeste mensen ervaren als complex en emotioneel zwaar. Naast het eigen proces zijn er, wanneer er kinderen in het spel zijn, ook nog de verantwoordelijkheid en de zorgen van de kinderen die op hun beurt eveneens gevolgen ondervinden van de scheiding. Hun veilige thuisbasis valt weg en er verandert veel in het leven van het kind. Veel van hen ervaren spanning, stress en wisselende emoties voor, tijdens en enige tijd na de scheiding. Een brief op de website van stichting Villa Pinedo geeft een inkijkje in de gevoelswereld van het kind:
“Op die dag wordt alles wat vertrouwd was ineens anders. Veel van ons moeten verhuizen, naar een andere school, wennen aan jullie nieuwe liefdes en in het ergste geval een van de ouders heel erg missen. En dat doet pijn.”[1]
Onderzoek laat zien dat de mate van negatieve effecten per kind verschillen [2]. Met ongeveer tachtig procent van de kinderen gaat het zo’n twee jaar na de scheiding gelukkig weer goed maar bij de overige twintig procent blijven de problemen voortduren (denk aan psychische, leer- en gedragsproblemen). Dit roept de vraag op hoe deze verschillen te verklaren zijn? In de “Richtlijn: Scheiding en problemen van jeugdigen” worden belangrijke risicofactoren opgesomd. Opvallend is dat veel van de genoemde punten verband houden met ouderlijke conflicten en de band die het kind heeft met zijn ouders en/of stiefouders [3].
Naast risicofactoren zijn er ook factoren die de kans op problemen bij kinderen verkleinen. Kinderen functioneren beter wanneer zij na de scheiding een positieve, ondersteunende relatie hebben met beide ouders. Ook humor van de ouders, onderlinge genegenheid,
positieve onderlinge communicatie en interesse in het kind worden genoemd [3]. Tot slot heeft de mate waarin ouders in staat zijn hun leven weer op te pakken en de scheiding te verwerken invloed op het welbevinden van het kind [4].
Kort gezegd is het voor kinderen van groot belang dat zij een constructieve relatie kunnen opbouwen met beide ouders en dat ouders op een harmonieuze manier de zorg voor hun kind(eren) weten vorm te geven. Hier zijn twee ouders voor nodig die hun eigen belangen ondergeschikt maken aan die van hun kind(eren). Dit klinkt eenvoudiger dan het in de praktijk blijkt te zijn. ‘Als vrienden uit elkaar gaan’, is eerder een utopie dan de realiteit. Logisch, als je bedenkt dat een scheiding vaak de uitkomst is van een pijnlijk proces en/of een moeizame relatie. Toch lukt het veel ouders uiteindelijk om tot gezamenlijke afspraken te komen en een stabiele situatie te realiseren. Tien tot vijftien procent van de ouders lukt het niet. Zij raken verzeild in een zogenoemde ‘vechtscheiding’ [5]. Wat veel ouders niet weten, is dat dit gezien kan worden als emotionele verwaarlozing, een vorm van kindermishandeling [6].
Het klinkt niet aardig, maar veel van de ontstane ‘vechtscheidingen’ zijn een gevolg van eigen onverwerkte emoties en egoïstische, soms haatdragende motieven, van één of beide ex-partners. Men ziet de andere ouder als onbekwaam, kwaadaardig of gevaarlijk, gunt hem of haar niet het geluk en verschuilt zich makkelijk achter ‘het belang van het kind’ terwijl het in feite om de eigen belangen gaat en men zich een betere ouder voelt dan de ander. Let wel: Er zijn daadwerkelijk situaties waarbij het kind gevaar loopt in het contact met de andere ouder maar dit is eerder uitzondering dan de regel. En ja, soms heb je andere ideeën over de opvoeding en dan kan het uitdagend zijn om hierover overeenstemming te bereiken of de verschillen te accepteren.
Ik wil deze problemen niet bagatelliseren maar eerder benadrukken dat het belangrijk is vroegtijdig hulp te zoeken, niet alleen voor de praktische en juridische afwikkeling maar juist voor de eigen psychische noden en vraagstukken. Onderzoek toont aan dat het vooral de ouders zijn die ervoor kunnen zorgen dat de negatieve impact van een ouderlijke scheiding op het welbevinden van het kind vermindert [7]. Wanneer het ouders lukt om het eigen leven weer op te pakken en zij weten om te gaan met de gevolgen van de scheiding, heeft dit een positieve uitwerking op kinderen [4]. Kortom je helpt niet alleen jezelf wanneer je psychische hulp zoekt maar je bent hierdoor ook goed voor je kinderen.
Ik wil eindigen met de oproep van scheidingskinderen aan hun ouders zoals deze te vinden is op de eerder aangehaalde website van Villa Pinedo:
- Laat ons alsjeblieft geen kant kiezen.
- Maak geen ruzie waar wij bij zijn.
- Zeg geen slechte dingen over elkaar tegen ons.
- Geef ons de tijd om te wennen aan de nieuwe situatie.
- Luister echt naar wat we te zeggen hebben.
- Neem ons serieus in onze wensen en verlangens.
- Geef ons de ruimte om van jullie beiden te houden.
- Vergeet niet dat jullie samen voor ons gekozen hebben [1].
Zelfs als de relatie met je ex-partner moeizaam is, kun je deze adviezen ter harte nemen. Dit is mijn pleidooi namens alle kinderen die te maken hebben met de scheiding van hun ouders, waarvan ik er zelf ook één was….
‘Zie je mij?’
Bronnen:
-
Spruijt, A. (2005). Ouderlijke scheiding en de gevolgen voor kinderen. Tijdschrift van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie, 32, 37–52.
-
Nederlands Jeugdinstituut. (2020a). Richtlijn: Scheiding en problemen bij jeugdigen. https://richtlijnenjeugdhulp.nl/wp-content/uploads/2021/01/Richtlijn-Scheiding_Richtlijn-V4-2022-DEF.pdf
-
Van den Berg, T. (2018). Praten met kinderen en jongeren over scheiding: Een praktijkboek voor professionals. Springer.
-
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2022, maart 10). Vechtscheidingen. Thema’s | Huiselijk Geweld. https://www.huiselijkgeweld.nl
-
Kinderombudsman (2014). Vechtende ouders, het kind in de knel. Adviesrapport over het verbeteren van de positie van kinderen in vechtscheidingen (KOM 003/2014). DenHaag: De Kinderombudsman.
-
Amato, P.R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
Reactie plaatsen
Reacties